تروماهای تاریخی:
زخم‌های باز، روایت‌های خاموش

تروماهای تاریخی (Historical Trauma)، زخم‌های عمیقی هستند که بر روان جمعی یک ملت وارد شده و نسل به نسل منتقل می‌شوند. ایران به عنوان کشوری با تاریخ پر فراز و نشیب، از این قاعده
مستثنی نیست. تروماهای تاریخی معمولاً ناشی از رویدادهای بزرگی مانند موارد زیر هستند:

جنگ‌ها و درگیری‌ها: جنگ‌های طولانی‌مدت، اشغالگری‌ها و درگیری‌های داخلی می‌توانند باعث ایجاد تروماهای گسترده شوند.

نابرابری‌های طبقاتی، قومی و جنسیتی: تبعیض، نسل‌کشی و پاکسازی‌های قومی می‌توانند زخم‌های عمیقی بر یک جامعه وارد کنند.

بحران‌های اقتصادی و اجتماعی: قحطی، تورم، بیماری‌های همه‌گیر و فجایع طبیعی نیز می‌توانند به عنوان تروماهای جمعی تلقی شوند.

تغییرات سیاسی ناگهانی: انقلاب‌ها، کودتاها و تغییرات شدید سیاسی می‌توانند باعث ایجاد بی‌ثباتی و ناامنی شوند و در نتیجه تروما ایجاد کنند. سرکوب مخالفان سیاسی و شکنجه زندانیان، باعث ایجاد تروماهای فردی و جمعی می‌شود.

چگونه تروماهای تاریخی در ما زندگی می‌کنند؟

تروماهای تاریخی به روش‌های مختلفی در افراد و جوامع نسل به نسل منتقل می‌شوند:

انتقال بین نسلی: تروماها از طریق داستان‌ها، خاطرات و احساسات، از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند.

فرهنگ و هویت: تروماهای تاریخی بر فرهنگ، هویت و ارزش‌های یک جامعه تأثیر می‌گذارند و این تأثیرات به نسل‌های آینده منتقل می‌شوند.

نهادهای اجتماعی: نهادهای اجتماعی مانند خانواده، مدرسه و دولت، می‌توانند نقش مهمی در انتقال تروماهای تاریخی داشته باشند.

اثرات تروماهای تاریخی بر افراد و جامعه

تروماهای تاریخی می‌توانند اثرات عمیقی بر سلامت روان، روابط اجتماعی، عملکرد تحصیلی و شغلی افراد داشته باشند. برخی از این اثرات عبارتند از:

اضطراب و افسردگی: افراد مبتلا به تروماهای تاریخی بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات اضطرابی و افسردگی هستند.

اختلالات خواب: مشکلاتی مانند بی‌خوابی و کابوس‌های شبانه از جمله علائم شایع تروما هستند.

مشکلات در روابط: تروما می‌تواند بر توانایی فرد در ایجاد و حفظ روابط سالم تأثیر بگذارد.

آسیب به عزت‌‌ نفس: افراد مبتلا به تروما، ممکن است عزت‌ نفس پایینی داشته باشند و احساس کنند که لیاقت چیزهای خوب را ندارند.

خشم و پرخاشگری: تروما می‌تواند پرخاشگری را در افراد شعله‌ور کند.

سوء مصرف مواد: برخی افراد برای مقابله با درد ناشی از تروما، به سوء مصرف مواد روی می‌آو.

بیماری‌های جسمی: تروما می‌تواند بر سیستم ایمنی بدن تأثیر گذاشته و خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را افزایش دهد.

برخی دیگر از تأثیرات احتمالی تروماهای تاریخی بر روان ایرانیان:

بی‌اعتمادی: تروماهای تاریخی می‌توانند باعث ایجاد بی‌اعتمادی نسبت به دیگران، به ویژه گروه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی شوند. این بی‌اعتمادی می‌تواند در روابط بین فردی، اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار باشد.

احساس ناامنی و بی‌ثباتی: تجربه مداوم جنگ‌ها، تهاجمات، سرکوب و تغییرات سیاسی، می‌تواند احساس ناامنی و بی‌ثباتی را در افراد ایجاد کند. این احساس ممکن است باعث شود که افراد به دنبال ثبات و امنیت بیشتری باشند و در برابر تغییرات مقاومت کنند.

محافظه‌کاری و سنتی‌گرایی: در برابر تغییرات سریع و ناگهانی، افراد ممکن است به ارزش‌های سنتی و محافظه‌کارانه پناه ببرند. این امر می‌تواند باعث کندی روند تحولات اجتماعی و سیاسی شود.

مقاومت در برابر تغییر: تجربه تغییرات ناگهانی و خشونت‌آمیز می‌تواند باعث ایجاد مقاومت در برابر تغییر در افراد شود. این مقاومت می‌تواند مانع از پیشرفت و توسعه شود.

خودبرتربینی و خودمحوری: در برخی موارد، تروماهای تاریخی می‌توانند باعث برانگیختن احساس شرم تحمل‌ناپذیری در افراد شود که برای پوشاندن آن به تکبر و خودمحوری روی آورند. این احساس می‌تواند به روابط بین‌گروهی آسیب برساند.

احساس قربانی‌ بودن: تجربه مداوم ستم و ظلم می‌تواند باعث ایجاد احساس قربانی بودن در یک گروه شود. این احساس می‌تواند منجر به انفعال و عدم مسئولیت‌پذیری شود.

نابرابری‌های اجتماعی، اقتصادی و قومی: می‌تواند احساس محرومیت و خشم را در بسیاری از ایرانیان برانگیزد. این احساسات به صورت خشم سرکوب شده و میل به انتقام در ناهشیار برخی افراد جریان دارد.

احساس عدم تعلق به هویت ملی: تروماهای تاریخی می‌تواند سردرگمی و تردید در مورد هویت ملی و احساس عدم تعلق به آن را دامن بزند.

مکانیزم‌های دفاعی روانی در برابر تروما

برای مقابله با درد ناشی از تروما، افراد از مکانیزم‌های دفاعی مختلفی استفاده می‌کنند. برخی از این مکانیزم‌ها در کوتاه‌مدت می‌توانند به فرد کمک کنند تا با تروما کنار بیاید، اما در بلندمدت می‌توانند باعث ایجاد مشکلات روانی شوند. بعضی از این مکانیزم‌ها عبارتند از:

سرکوبی: فرد خاطرات دردناک را از یاد می‌برد.

انکار: فرد وجود تروما را انکار می‌کند.

جداسازی عواطف: فرد خود را از احساسات و خاطرات دردناک جدا می‌کند.

ایجاد تصوری آرمانی: فرد تصویری ایده‌آل از خود یا افراد موردتوجهش ایجاد می‌کند تا بتواند با دردهای درونی خود کنار بیاید اما این تصور اگر با محدودیت‌های واقعیت مواجه شود ممکن است به
سرعت به ناارزنده‌سازی خود و دیگران ختم شود.

بهبود تروماهای تاریخی

بهبود تروماهای تاریخی فرآیندی پیچیده و طولانی‌مدت است که نیازمند تلاش‌های مشترک همه افراد جامعه است. برخی از راه‌های بهبود این وضعیت عبارتند از:

آگاهی‌‌بخشی: افزایش آگاهی در مورد تروماهای تاریخی و تأثیرات آن‌ها بر جامعه.

حمایت از افراد آسیب‌دیده: ارائه خدمات حمایتی به افرادی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت تأثیر تروما قرار گرفته‌اند.

تغییر روایت‌های تاریخی: بازنگری و اصلاح روایت‌های تاریخی که تروماها را نادیده می‌گیرند یا توجیه می‌کنند.

کمک به ترمیم: ایجاد نهادها و سازمان‌دهی گروه‌های متخصص در زمینه‌های گوناگون برای رسیدگی به آثار رویدادهای گذشته و کمک به التیام افراد آسیب‌دیده.

پرورش جامعه‌ای مبتنی بر عدالت و برابری: شکل‌ دادن جامعه‌ای که در آن همه افراد از احترام و برابری برخوردار شوند.

ارتقای خدمات روانشناختی: روان‌درمانی و همین‌طور آموزش مهارت‌های مقابله با استرس و مدیریت احساسات به افراد می‌تواند در بهبود وضعیت روانشناختی آن‌ها بسیار مؤثر باشد.

در نهایت، بهبود تروماهای تاریخی نیازمند یک رویکرد جامع و چندجانبه است که در آن همه بخش‌های جامعه مشارکت داشته باشند.

توجه: این پاسخ تنها یک مرور کلی به موضوع تروماهای تاریخی ارائه می‌دهد. برای درک عمیق‌تر این موضوع، مطالعه منابع تخصصی بیشتر و پژوهش‌های به‌روز ضروری است.