" بایوفیلیا (زیست‌گرایی):
عشق ذاتی ما به حیات و قدرت آن "

بازگشت به طبیعت: یک نیاز روانشناختی

آیا تا به حال حس کرده‌اید که قدم زدن در جنگل، نگاه کردن به دریا، یا حتی نگهداری از یک گیاه آپارتمانی، حالتان را بهتر می‌کند؟ این کشش غریزی و عمیق به سوی طبیعت و موجودات زنده، اتفاقی نیست. این پدیده "زیست‌گرایی" (Biophilia) نام دارد؛ فرضیه‌ای که توسط زیست‌شناس برجسته، ادوارد او. ویلسون مطرح شد و بیانگر کشش ذاتی و عمیق انسان به طبیعت و تمام اشکال حیات است.

برخی پژوهش‌های روان‌شناسی مدرن و علوم اعصاب، این ارتباط ذاتی با طبیعت را نه تنها تأیید می‌کنند، بلکه ابعاد تأمل‌برانگیز تأثیر آن بر ذهن و بدن ما را آشکار می‌سازند:

۱. طبیعت به مثابه تسکین‌دهندهٔ طبیعی استرس:
برخی شواهد پژوهشی نشان داده‌اند که گذراندن زمان در جنگل به طور قابل اندازه‌گیری باعث کاهش هورمون استرس (کورتیزول)، کاهش فشار خون و ضربان قلب (Park et al., 2010) و حتی افزایش فعالیت سلول‌های کشنده طبیعی (NK cells) سیستم ایمنی بدن می‌شود (Li, 2010; Park et al., 2010). به عنوان مثال، در ژاپن "حمام جنگل" (Shinrin-yoku)، رویه‌ای درمانی‌ست که فراتر از یک قدم زدن آرامش‌بخش است.

۲. پنجره‌ای رو به بهبودی سریع‌تر:
یکی از مطالعات کلاسیک و تاثیرگذار در روان‌شناسی محیطی نشان داد بیمارانی که پس از عمل جراحی در اتاقی با پنجره‌ای رو به درختان بستری بودند، در مقایسه با بیمارانی که پنجره اتاقشان رو به دیوار آجری بود، سریع‌تر بهبود یافتند و نیاز کمتری به داروهای مسکن قوی داشتند (Ulrich, 1984). صرفاً یک منظره طبیعی می‌تواند چنین تأثیر درمانی شگرفی داشته باشد.

۳. تقویت قدرت مغز با یک پیاده‌روی سبز:
حتی یک پیاده‌روی کوتاه در طبیعت، در مقایسه با پیاده‌روی در محیط شهری، احتمالاً می‌تواند عملکرد شناختی، به ویژه حافظه فعال را به طور قابل توجهی بهبود بخشد و خستگی ذهنی ناشی از توجه مداوم را بهبود بخشد (Berman et al., 2008).

۴. تنوع زیستی و بهزیستی روانی:
فراتر از صرف حضور در فضای سبز، کیفیت و تنوع زیستی آن محیط نیز اهمیت دارد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند افرادی که در مناطقی با تنوع بیشتر گونه‌های گیاهی و جانوری (مانند پرندگان) زندگی می‌کنند، سطوح بالاتری از بهزیستی روانی را گزارش می‌دهند (Fuller et al., 2007). به نظر می‌رسد ارتباط با یک اکوسیستم غنی و متنوع، به طور معناداری با حال خوب ما همبستگی دارد.

گسست مدرن و ضرورت بازگشت:
با وجود این شواهد قدرتمند، سبک زندگی مدرن ما را بیش از هر زمان دیگری از طبیعت جدا کرده است. این "فقر طبیعت" می‌تواند به مشکلات سلامت روان، کاهش خلاقیت و افزایش استرس دامن بزند.

چند راهبرد کوتاه:
بازگرداندن طبیعت به زندگی، حتی در مقیاس کوچک، حیاتی است. زمان مشخصی را برای بودن در فضای باز اختصاص دهید، گیاهان آپارتمانی را به محیط خود بیاورید، و از اصول "طراحی زیست‌گرا" (Biophilic Design) بهره ببرید.

نتیجه‌گیری:
بایوفیلیا یک گرایش بیولوژیکی و روان‌شناختی با پیامدهای عمیق برای سلامتی ماست. شواهد علمی به طور فزاینده‌ای نشان می‌دهند که طبیعت نه تنها لذت‌بخش است، بلکه برای عملکرد بهینه ذهن، بدن و روان ما ضروری است.

* منابع :

Berman, M. G., Jonides, J., & Kaplan, S. (2008). The cognitive benefits of interacting with nature. Psychological Science, 19(12), 1207–1212. https://journals.sagepub.com/doi/10.1111/j.1467-9280.2008.02225.x  

Fuller, R. A., Irvine, K. N., Devine-Wright, P., Warren, P. H., & Gaston, K. J. (2007). Psychological benefits of greenspace increase with biodiversity. Biology Letters, 3(4), 390–394. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2390667/  

Li, Q. (2010). Effect of forest bathing trips on human immune function. Environmental Health and Preventive Medicine, 15(1), 9–17. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2793346/  

Park, B. J., Tsunetsugu, Y., Kasetani, T., Kagawa, T., Sato, M., Aso, T., Park, C., Song, C., & Miyazaki, Y. (2010). The physiological effects of Shinrin-yoku (taking in the forest atmosphere or forest bathing): evidence from field experiments in 24 forests across Japan. Environmental Health and Preventive Medicine, 15(1), 18–26. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2793341/  

Ulrich, R. S. (1984). View through a window may influence recovery from surgery. Science, 224(4647), 420–421. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6143402/