"مغز ما هنوز به لبخندهای واقعی نیاز دارد..."

یافته‌های جدید علوم اعصاب اجتماعی نشان می‌دهند که تعاملات مجازی، مغز را به شیوه‌ای متفاوت از روابط حضوری درگیر می‌کنند. اما این تفاوت تا چه اندازه است؟

 مغز اجتماعی در روابط چهره‌به‌چهره

در روابط چهره‌به‌چهره، نواحی خاصی از مغز فعال می‌شوند که مسئول درک هیجانات، همدلی و احساس نزدیکی هستند:

- تصمیم‌گیری‌های اخلاقی و پاداش اجتماعی (vmPFC)

- توانایی درک دیدگاه دیگران (TPJ)

- تحلیل حرکات و حالت‌های چهره (STS)

- بازنمایی ذهن خود و دیگری (PCC)

- پاسخ به هیجانات و احساسات بدن‌مند (آمیگدالا و اینسولا)

مجموع این نواحی، "شبکه‌ی اجتماعی مغز" را شکل می‌دهند.

 تفاوت ارتباط دیجیتال با تعامل سازندهٔ حضوری

طبق مقاله‌ای از Frontiers in Human Neuroscience (۲۰۲۳)، در تماس‌های تصویری یا چت‌های متنی:

- نواحی اجتماعی مغز به‌شکل محدودتری فعال می‌شوند.

- هم‌زمانی عصبی (neural synchrony) کاهش می‌یابد.

- اکسی‌توسین و دوپامین کمتر ترشح می‌شوند.

- مغز تجربه‌ٔ ارتباط را «کم‌عمق‌تر» و کمتر لذت‌بخش‌تر درک می‌کند.

پیامدها برای کودکان و نوجوانان

در دوران رشد، به‌ویژه در نوجوانی، مغز اجتماعی هنوز در حال شکل‌گیری است. اگر روابط اغلب دیجیتالی باشند:

- رشد نواحی TPJ و vmPFC دچار تأخیر می‌شود.

- ظرفیت درک دیدگاه دیگران کاهش می‌یابد.

- توان همدلی و تنظیم هیجانی ممکن است تضعیف گردد.

پیشنهادها

- تعامل حضوری را هرچند کوتاه در اولویت قرار دهید.

- از نشانه‌های چهره و بدن در تماس‌های ویدئویی استفاده کنید.

- برای کودکان، با حضور واقعی، ارتباط زنده را الگو بسازید.

- به یاد داشته باشید: مغز ما هنوز به «ارتباط بدنی و هیجانی در حضور واقعی» نیاز دارد.

وینیکات، روانکاو بریتانیایی می‌گفت:
«هیچ نوزادی به‌تنهایی وجود ندارد؛ همیشه نوزاد و دیگری وجود دارد.»
علم امروز نیز تأیید می‌کند:
هیچ ذهنی، بدون تجربه‌ی زنده‌ی دیگری، به قدر کافی نمی‌بالد.

توجه: این مقاله صرفاً یک مرور کلی و عمومی است و برای اطلاعات دقیق‌تر، پیشنهاد می‌شود به منابع علمی معتبر رجوع کنید. یکی از این مقالات را می‌توانید در لینک زیر بیابید:

Doheny, M. M., & Lighthall, N. R. (2023). Social cognitive neuroscience in the digital age. Frontiers in Human Neuroscience, 17. doi.org/10.3389/fnhum.2023.1168788